De verkiezingsuitslag van 10 juni laatstleden was een serieuze opdoffer voor rode rakkers. Net als zovelen vroeg ik me af wat er was fout gelopen, maar een antwoord formuleren was minder vanzelfsprekend. De sp.a droeg oud-voorzitter, reclamemaker maar vooral ook socioloog en stemmenkanon Patrick Janssens op om die analyse ten gronde te maken. Het resultaat is de pdf die sinds begin september van de sp.a-website te downloaden is. Ik heb die 30-tal pagina’s ondertussen een paar keer doorgenomen, soms diagonaal, soms aandachtig lezend en hernemend. Het rapport is “een verzameling van gegevens en opinies die de discussie de komende maanden verder kan stimuleren”. Hieronder mijn -lichtgewicht- bijdrage aan die discussie. Leest U mee, Kameraden Gennez en De Bruyn?
Trends en hoe er aan te ontsnappen
Hard feit: er is een onmiskenbaar dalende trend in de verkiezingsresultaten van de socialistische partij (BSP, SP en later sp.a). Dat is overigens een Europees fenomeen. De socialistische partij dondert op 45 jaar tijd van pakweg 30% naar rond de 20%. Maar die trend is allerminst heilig, want ze kon op enkele momenten positief doorbroken worden; in ’85 en ’87 bijvoorbeeld en in 2003. Omgekeerd zijn er ook jaren waarin het resultaat duidelijk onder die algemene trend uit leek te komen; in 1999 en nu, in 2007. Wat liep er fout in 1999 en 2007 dat goed liep in de jaren ’80 en in 2003? De mate waarin de SP(.a) de inzet van de verkiezingen was, misschien?
De SP stond bij de verkiezingen in 1985 en 1987 als belangrijkste oppositiepartij voor verandering na de roomsblauwe regeringen Martens-Verhofstadt. In 1995 kon Tobback met een sterke campagne (“Uw sociale zekerheid”) de impact van de Augusta-affaire zelfs nog counteren. Het sterke vernieuwingsproject dat werd ingezet door o.a. Janssens, het gratis-verhaal van Stevaert en het kartel met Spirit, verzekerden de sp.a in 2003 tenslotte ook van een bijzonder sterk resultaat. Aan de andere kant van de trend, draaide de campagne in 1999 vooral rond de dioxinecrisis en voedselveiligheid; winst voor Agalev dus, mee ten koste van de SP (dat toen slechter scoorde dan sp.a in 2007).
2007: Waar was de sp.unk?
De campagne in 2007 werd in Vlaanderen gedomineerd door de keuze tussen oud (“open” Verhofstad) en nieuw (“goed bestuur” Leterme). De twee hoofdrolspelers positioneerden zich vooral met ferme standpunten over “rechtse” thema’s als staatshervorming, politie, justitie, veiligheid en andere economische besognes. De sp.a kwam er met zijn 6 (en later zelfs 8!) centrale “zachte” thema’s c.q. slogans niet aan te pas. Vande Lanotte hing er bij als het derde wiel aan de wagen, gesust door de zekerheid van regeringsdeelname misschien?
Maar verkiezingen worden zelden gewonnen door partijen die er met hun campagne “een beetje bijhangen”. Janssens poot op pagina 26 voor mij dan ook de essentie neer:
“Een stem voor sp.a was niet echt nodig. Het was moeilijk om een reden te bedenken om voor de Vlaamse socialisten te stemmen. De partij had de frisheid en de dynamiek van 2003 ergens onderweg verloren. Een nieuw wervend project was helaas niet van de grond geraakt. En de geloofwaardigheid van haar bestuurders was aangetast. Toch was er quasi zekerheid over regeringsdeelname, in eender welke formule. Dat werd ook niet onder stoelen of banken gestoken. En dat straalde af in negatieve zin. Hoe doordacht en doorwrocht de inspanningen ook waren, sp.a wist het laken niet naar zich toe te trekken. De partij was niet de inzet van de verkiezingen. De kiezer voelde het zo aan.”
Het ontbrak de campagne inderdaad aan “spunk“, dames en heren, de sp.a stond er helemaal niet. Niet met de verwarrende campagne, maar ook niet met de mensen op de lijst. Want vooral die “aangetaste geloofwaardigheid van haar bestuurders” (meer daarover te kort op pagina 25 van het rapport, onder de titel “Politiek falen en onvermogen”) moet ons zorgen baren. Het is immers zeer de vraag of Caroline Gennez (en Freya Van Den Bossche, maar die heeft al voor de eer bedankt) die geloofwaardigheid wel heeft. Het feit dat ze het dit weekend bij interne verkiezingen bij sp.a-afdeling Antwerpen niet gehaald heeft, is in dat opzicht niet hoopgevend. Caroline zei het overigens ook al in een interview met De Morgen: er is momenteel geen natuurlijke leider binnen de partij.
Een nieuw project, toch, pretty please?
Wat moet er dan gebeuren? Ik denk dat Spirit eerst en vooral moet worden losgelaten. Laat die sympathieke jongens en meisjes zichzelf opnieuw bewijzen, laat ze hun eigen plaatsje in het politieke spectrum verdienen. In de toekomst kunnen de wagonnetjes misschien terug aan elkaar worden gekoppeld in het kader van een nieuw project, maar nu was Spirit quasi onzichtbaar en ze leken als kartelpartner weinig of geen toegevoegde waarde te bieden.
Neem dan de tijd om aan de rol van oppositie-partij te wennen. Zoek nieuwe bulldogs en caféuitbaters om de partij een duidelijk links profiel aan te meten, dat ‘plakt’ bij zowel de ‘oude’ als de ‘nieuwe’ achterban (over dat schisma valt er ook één en ander interessants te lezen in Janssens’ document).
En werk ondertussen vooral verder aan wat Janssens op pagina 20 van zijn rapport beschreef:
“In het najaar 2006 werd er achter de schermen druk gewerkt aan een nieuw progressief project. De doelstelling was de totstandkoming van een sociaalprogressieve projectlijst. Er vonden vele gesprekken plaats met mogelijke onafhankelijke kandidaten en organisaties. Het opzet was dat het kartel sp.a-spirit zou uitgebreid worden met twee nieuwe pijlers: enerzijds een groep van geëngageerde, onafhankelijke mensen die hun verantwoordelijkheid in de politiek wilden opnemen; anderzijds met een bundeling van middenveldorganisatie of actiegroepen die zich rond een specifiek punt of thema wilden associëren met het progressieve kartel. Er werd gezocht naar een nieuwe overkoepelende naam voor dit project en zelfs de datum voor de persconferentie om het project te lanceren lag vast. Deze opbouw lag volledig in de lijn van de vernieuwing en verbreding van de partij en zou een nieuwe, wervende stap in dit sociaalprogressieve verhaal gevormd hebben. Alle inspanningen bleken echter tevergeefs. Een aantal cruciale ‘spelers’ haakten af, de drempelvrees bij het merendeel van de middenveldorganisaties was te groot en ondertussen verzeilde dit verhaal steeds meer in pre-electoraal vaarwater.”
Ik kan me niet ontdoen van het idee dat de sp.a er wel zou hebben gestaan als bovenstaande eind 2006 wel was gelukt. Of misschien niet de sp.a, want ze zochten blijkbaar een nieuwe overkoepelende naam. Misschien mag ik dan toch nog sp.unk voorstellen, als het in de toekomst zo ver komt? 😉
Het is ondertussen alweer een respectabel aantal jaren geleden dat ik regelmatig naar café ‘Den Hemel’ in Gent ging. Naar